چگونه نوجوانان را به مطالعه علاقه‌مند کنیم؟

عشق به مطالعه دروازه ی دنیای یادگیری، فرهنگ و اندیشه را به روی نوجوانان می‌گشاید. در ایجاد این عشق و تعمیق و تبدیل آن به نیاز معنوی کودک و نوجوان، خانواده، گروه همسالان، آموزگاران و کتابداران نقش مهمی دارند.

در کشور ما به ‌ویژه در سال های پایانی دبیرستان، مطالعه ی غیردرسی و تشویق دانش ‌آموزان به مطالعه ی آزاد اغلب با مقاومت پدران و مادران روبه‌ رو می‌شود. به نظر آن ها فرزندان شان باید روی خواندن درس‌ها تمرکز کنند، در ساعات فراغت تست بزنند و برای کنکور آماده شوندو مطالعه ی آزاد مانع موفقیت فرزندان شان در کنکور می شود. فشار درس ها و اضطراب کنکورهم به حدی است که خود دانش‌آموزان نیز گرایشی به مطالعه نشان نمی‌دهند و تنها کسانی به مطالعه ی غیردرسی ادامه می دهند که از کودکی عادت به کتابخوانی داشته اند.

با توجه به این مشکلات، لازم می دانم شیوه‌های علاقه‌مند کردن نوجوانان ۱۱ تا ۱۶ ساله به مطالعه و راهکارهای عملی در این زمینه را برای پدران، مادران و آموزگاران در دو بخش ارایه کنم:

رهنمودهایی برای پدران ومادران

پدران و مادران چگونه می‌توانند فرزندانی کتابخوان پرورش دهند؟

• اگر می‌خواهید فرزندتان به خواندن عشق بورزد خود را به جریان داستان ها بسپارد و در پایان، کتاب را در حالی کنار بگذارد که تحت تأثیر آن قرار گرفته و تغییر کرده است، باید خودتان الگوی رفتاری فرزندان تان باشید. آن ها باید ببیند که شما از هر فرصتی برای مطالعه استفاده می‌کنید واز این کار لذت می‌برید. گرچه انتقال سلیقه وپسند به فرزندان کار ساده‌ای نیست، الگوهای رفتاری به طور غیرمستقیم و آزادانه تأثیرگذارند.
•  
• اطلاعاتی را که از مطالعه ی کتاب به دست می‌آورید با دیگران تقسیم کنید. با طرح پرسش‌های هوشمندانه و جدی و گفت‌وگو با فرزندتان درباره ی کتابی که خوانده‌اید و نظرخواهی از او، نوجوان درگیری شما با متن را درک می کند و می آموزد که علاوه بر سرگرمی، برای به‌دست آوردن اطلاعات نیزباید مطالعه کند.
•  
• درباره ی کتاب های مورد علاقه ی خود در نوجوانی با فرزندان تان حرف بزنید. آن ها در این سن دوست دارند از احساسات شما در آن زمان آگاهی پیداکنند. سعی کنید صمیمانه درک کنند شما هم زمانی نوجوان بوده اید و توانایی ها و علاقه‌های تان هم در حد سن خودتان بوده است و حالا آن هارابه یاد دارید. این کار درهای ارتباط وگفت‌وگو در زمینه ی کتاب و کتابخوانی را میان شما و فرزندان تان می‌گشاید .
•  
• روزنامه را به شکل خانوادگی بخوانید. برای نوجوانان، صفحه ی حوادث یا کاریکاتورها جذاب اند. سعی کنیدنوبت خواندن میان افراد خانواده بگردد. یک شب شما، یک شب همسرتان و بعد پسر یا دخترتان. درباره ی مطالب روزنامه با همسرتان حرف بزنید. حتی اگر فرزندان تان مشغول کارشان باشند، چنین گفت و گو هایی تأثیرگذارند .
•  
• برای نشان دادن سودمندی خواندن، نمونه های عملی ارایه دهید. اگر غذای خوشمزه‌ای پخته‌اید، بگویید که از فلان کتاب دستور پختش را برداشته اید، یا الگوی کاردستی تان را از یک کتاب یا نشریه در آورده‌اید. برای تعمیر بعضی از وسایل ، اگر کتابی با این موضوع در کتابخانه دارید ، باکمک فرزندتان از آن برای تعمیر وسیله ی مورد نظر استفاده کنید.
•  
• با نوجوان تان یا اگر امکان دارد همه ی افراد خانواده به کتابخانه بروید. قفسه‌ای را در خانه معین کنید که کتا ب های امانت گرفته شده را در آنجا بگذارید. این کار، به جز کمک به حفظ کتاب های امانت گرفته شده، سبب می‌شود نوجوان شما به کتاب هایی هم که شما یا همسرتان یا خواهر و برادرش امانت گرفته‌اند، نگاهی بیندازد.
•  
• رفتن به کتابفروشی، بازدید از نمایشگاه های کتاب و... را در برنامه های جمعی خانواده بگذارید.
•  
• بازی‌هایی را که نوجوانان از آن لذت می‌برند و نیاز به اطلاعات دارد ، شناسا یی کنیدو آن ها را به استفاده ازکتاب های مناسب در این حوزه رهنمون شوید.
•  
• برای خانواده دفتر یادگاری درست کنید. این دفتر بخشی از تاریخ خانوادگی است. خاطرات تان را از کودکی هر یک از فرزندان تان بنویسید. خواندن این مطالب برای نوجوانان بسیار جذاب است و مطالعه را برای آن ها لذت بخش می‌کند.

با اعضای خانواده به گردش‌های دسته‌جمعی در طبیعت، دیدن موزه‌ها، نمایشگاه ها و بناهای تاریخی بروید و از این راه افق دید خود و نوجوانان تان را گسترش دهید.

• لذت خود را از خواندن جمله های زیبا و پرمعنا نشان دهید. این جمله‌ها را تکرار کنید. اگر فرزندتان در باره ی این جمله های کتاب از شما بپرسد، صحنه های آن را اجرا کنید. برای نمونه نقش روباه یا شازده کوچولو را بازی کنید. اگر نوجوانان لذت خواندن را حس کنند، بدون شک به مطالعه روی می آورند.
•  
• میان ادبیات و مناسبت های ملی و مذهبی رابطه برقرار کنید. به خاطراین مناسبت ها ، کتاب هایی را در این زمینه ها به فرزندان تان معرفی کنید، تجربه نشان داده است که نوجوانان به خواندن این کتاب ها علاقه نشان می‌دهند.
•  
• کتاب هایی را که ازروی آن ها فیلم یا انیمیشن ساخته شده است، تهیه کنید. بعد از خواندن کتاب ،وقتی فرزند شما شخصیت‌ها و حوادث را در ذهن خود مجسم کرد، فیلم را با او ببینید و با هم درباره ی تصور فیلمساز و تفاوت آن با تصور خودتان و فرزندتان گفت‌وگو کنید.
•  
• کتاب هایی را که فرزندتان می‌خواند، بخوانید و با او درباره ی آن ها گفت‌وگو کنید. نوجوانان دوست دارند ‌نظرهای خود را بیان کنند. نظرات شان را بشنوید . در صحبت‌های خودتان میان داستان ها و زندگی واقعی ارتباط برقرار کنید تا نوجوان بتواند با شخصیت‌ها همانندسازی کند.
•  
• از تلویزیون، رایانه و ... به شکل متعادلاستفاده کنید، تا خانه محیط مناسبی برای خواندن باشد.
•  
• در پایان و مهمتراز همه، کتاب را برای فرزندان تان دسترس‌پذیر کنید. مواد خواندنی مناسب نوجوانان را در کتابخانه ی خانگی جمع کنید. داشتن یک کتابخانه در منزل چندان مشکل نیست. هر جا می‌روید، همراه خودتان کتاب ببرید (مسافرت، مطب پزشک و...) به دوستان و نزدیکان کتاب هدیه بدهید. بگذارید فرزند شما متوجه شود که خرید کتاب در سبد خرید خانواده جای خود را دارد.